Raz na jakiś czas słyszymy o znaczących podwyżkach cen paliw. Dotyczy to zarówno benzyny, jak i oleju napędowego, choć ich ceny nie zawsze rosną równomiernie. Zwiększone rachunki za wizytę na stacji benzynowej odbijają się na portfelach nas wszystkich i są bardzo niebezpiecznym zjawiskiem ekonomicznym. Jakie są przyczyny wzrostu cen paliw?
Co składa się na cenę paliwa?
Choć większość z nas sobie zdaje z tego sprawę, to warto zauważyć, że jedynie ok. 55 proc. rachunku ze stacji benzynowej składa się z faktycznego produktu. Mniej więcej tyle wynosi koszt zakupu gotowego paliwa od rafinerii. Oczywiście w praktyce jego cena zależy od ceny baryłki ropy naftowej oraz kosztów działania rafinerii, które często są różne. Obecnie wszystkie stacje benzynowe na terenie Polski korzystają z rafinerii państwowego giganta PKN Orlen, który ma monopol na ustalanie cen gotowego paliwa. Poza kosztem zakupu produktu od rafinerii na cenę paliwa składa się też marża stacji oraz różne podatki i opłaty pobierane przez państwo. Stacje pobierają niewielkie marże – rzadko kiedy przekraczają one 1 proc. końcowej ceny płaconej przez klienta. Natomiast za znaczną jej część odpowiadają właśnie wspomniane podatki: VAT, akcyza, opłata paliwowa oraz opłata emisyjna. Łącznie stanowią one ponad 42 proc. końcowej ceny benzyny.
Dlaczego cena paliwa rośnie?
Wiemy już, co składa się na cenę paliwa – ale dlaczego ona ciągle rośnie? Najbardziej oczywistym powodem takiego stanu rzeczy jest inflacja. Pieniądz w gospodarce z czasem traci na wartości, co odzwierciedlane jest przez rosnące ceny wszystkich produktów, w tym benzyny i oleju napędowego. Ale to jedynie niewielka część składowa tego zjawiska. Jakie są prawdziwe przyczyny wzrostu cen paliw? Najważniejszą z nich są zmiany w cenie ropy naftowej. Obraca się nią na wielu giełdach towarowych z całego świata, a spadek jej ceny przekłada się na spadem ceny gotowej benzyny i oleju napędowego na stacji benzynowej. Niestety cena baryłki ropy znacznie częściej rośnie niż spada, głównie ze względu na spadającą podaż. Spowodowane to jest spadającym wydobyciem, wyczerpaniem największych złóż surowca oraz koniecznością wydobywania coraz trudniejszych i droższych w eksploatacji złóż.
Koszty rafinacji paliwa a jego cena
Oczywiście rafinerie z reguł podpisują kontrakty długoterminowe z dostawcami, ale mimo wszystko cena ropy ma kluczowy wpływ na cenę paliwa. Warto jednak pamiętać, że to nie jest jedyny koszt, jaki ponosi rafineria. W końcu trzeba do niej najpierw przetransportować surowiec, potem przerobić go na paliwo w skomplikowanym i drogim procesie produkcyjnym, a na końcu dostarczyć je do stacji benzynowych. Proces ten pochłania ogromne pieniądze, co też ma przełożenie na cenę benzyny. Gdy rosną wynagrodzenia pracowników czy koszty transportu paliwa, ma to odbicie w ostatecznej cenie. Niestety ten rodzaj kosztów jest trudno obniżyć, co powoduje nieunikniony wzrost cen benzyny z czasem.
Marża stacji a wzrost cen paliw
Jedną z przyczyn wzrostu cen paliw może być też zwiększenie marży przez stację benzynową. Takie sytuacje wciąż mają miejsce, ale warto pamiętać, że marża detaliczna stanowi bardzo niewielką część ceny, jaką płaci klient. To z reguły 1 proc., a czasem nawet jeszcze mniej. Marże stacji są niewielkie głównie ze względu na ogromną konkurencję. Zresztą firmy te zarabiają głównie na sprzedaży akcesoriów do samochodu oraz jedzenia – stąd marża może być tak niska.
Czy podatki wpływają na wzrost cen paliw?
W ostatnich latach państwo nie nakładało nowych podatków na paliwa – a w 2022 r. wręcz tymczasowo obniżyło stawkę VAT, co tymczasowo zmniejszyło cenę paliw. Ale opłaty pobierane przez państwo stanowią niemal połowę ceny benzyny oraz oleju napędowego, a to może się w każdej chwili zmienić. Jeśli dojdzie do podwyżki podatku VAT lub akcyzy, ceny paliwa na pewno się zwiększą na stałe. Trudno przewidzieć, czy tak się stanie, ale zmiany w podatkach nie są przyczyną wzrostu cen paliw, jaki obserwujemy obecnie. Za zwiększony koszt zakupu paliwa odpowiedzialne są czynniki ekonomiczne, w tym głównie te związane z dostępnością i kosztem wydobycia oraz rafinacji ropy naftowej.
